jeolojik zamanlar

Yerin oluşundan bu güne kadar geçirdiği şekil, ısı, bitki örtüsü, v.b.
değişikliler. jeoloji bilimi yönünden incelendiğinde, ilkel zaman,
birinci zaman, ikinci zaman, üçüncü zaman ve dördüncü zaman olmak üzere
beş büyük bölüme ayrıldığı görülür.
Bu çeşitli zamanların her biri de devirlere, devirler tabakalara, tabakalar da daha küçük kısımlara ayrılır.
İLKEL ZAMAN (Antekambrien), hayatsız olan zamandır. Arkeen ve
Prekambrien olmak üzere iki devre ayrılır. Arkeen devre ait
incelemelerde, hiç bir canlı izine rastlanmamıştır (bitki ya da
hayvan). Prekambrien devrine ait izlerde ise bugünkü kırkayaklara
benzer cinste hayvanların yaşadığı anlaşılmaktadır.
BİRİNCİ ZAMAN (Paleozoik) eski hayvanlar zamanıdır. Bu zamanda, şekil
bakımından çok az gelişmiş her gruptan canlıya rastlanmaktadır. Fakat
bu zamanda memeliler, kuşlar, kapalı tohumlu bitkiler yoktur. Bu
zamanın bitkilerinin çoğunu, çiçeksiz fakat kökü olan bitkiler,
atkuyrukları, kibrit otlan, açık ve kapalı tohumlu çiçekli bitkiler
meydana getirmektedir. Bütün bu bitkilerin yükseklikleri de 10-40
metreyi bulmaktadır. Bu zamanın hayvanlarının büyük bir bölümünü de
deniz hayvanları meydana getirmektedir. Bunla da en ilkel hayvanlardır.
Biraz gelişmiş hayvanlar arasında bu zamanda rastlanan hayvanlardan
çeşitli balıklar, kurbağalar, bazı sürüngenler dikkati çekmektedir.
Birinci zaman, Kambrien, Silürien, Devonien, Karbonifer, Perm
devirlerine ayrılmaktadır.
İKİNCİ ZAMAN (Mozozoik) orta hayvanlar zamanıdır. Birinci zamana oranla
daha sakin ve durgun bir zamandır. Atmosfer az yoğun ve az sıcaktır. Üç
devreye ayrılır: Trias devri, Tura devri, Tebeşir devri. Bu zamanda
bulunan bitkiler arasında, bugün bile varolan çamlar ve sedir ağaçları,
bu zamanda meydana gelmiştir. Bu arada çınar, kavak, incir, meşe,
bambp, palmiye gibi bitkiler de bu zamanda oluşmuştur. Bu zamanın
hayvanları da dikkati çekecek özelliktedir. Bu zamanda ilkel
hayvanların gelişmiş türlerinin yanında kelebeğin, İstakoz, yengeç gibi
yüksek kabukluların meydana geldiği kemikli balıkların belirdiği
görülür. Fakat, bu zamanın asıl karakteristik hayvanları, Jura devrinde
gelişen ve karada yaşayan sürüngenlerdir. Bunlardan bazıları küçük
boylu oldukları halde, diğer bir kısmının boyları 30-60 metreyi bulur.
Bazıları ot yiyicidir. Çoğunun üzerleri iki kat zırhla örtülmüştür.
Genel bir şekilde bunlar pek büyük hayvanlar. dır. Bu sürüngenler
arasında suda yüzen ve uçanlarına da (kuşların bu devir de oluştukları
sanılır) rastlanır.
ÜÇÜNCÜ ZAMAN (Meozoik) yeni hayvanlar zamanıdır. Bu zaman dehşetli
volkan püskürmelerinin, tektonik olayların meydana geldiği etkin bir
zamandır. Bu olaylar sonucu, yeryüzünde, üçüncü zaman oluşumları
(Alpler) Pireneler,Apeninler, Karpatlar And dağlan Himalayalar meydana
gelmiştir. Ülkemizin en yüksek volkanik dağları (Erciyas, Ararlar
Süphan dağları Toroslar) bu zamanda olmuştur. Üçüncü zaman, kendisinde
bulunan ve bugün de halâ yaşayan birçok canlı türlerin karakterize
edilmesiyle dört devre ayrılır: Eosen (Bu devirde nümmelitler boldur),
Oligosen (Bol oranda yumuşak, çaların bulunduğu ve geliştiği devirdir),
Miyosen (Fillerin, geviş getirenlerin ve atların geliştiği devirdir),
Pliyosen (bu devrin yumuşakça ve memelileri, tamamıyla bugünkü
şekillerine benzer).
DÖRDÜNCÜ ZAMAN (Antropozoik) insan zamanıdır. Bu zamanda yerel
alçalmalarla yerel püskürmelere, nehirlerin deniz kenarlarına
getirdikleri bazı alüvyonlara rastlanır. Bu zamanın önemli olaylarından
birisi buzulların genişlemesi, öbürü de insanın meydana gelişidir. Bu
sebeple bu zamana ilkel ya da medenî insan zamanı da denir. Dördüncü
zaman pleistosen. Holosen adlan altında iki devreye ayrılır. Bu zamanın
hayvanları, zamanımızın hayvanların aynıdır. Ancak, zaman başlangıcında
var olan hayvanlardan bazıları, bugün yok olmuşlardır. (filden daha
büyük olan mamut gibi). Diğer bir kısım hayvanlar da ısı değişimlerine
göre, daha soğuk ya da daha sıcak bölgelere göç etmişlerdir. İlk insan
da Pliosen devri sonlarında meydana gelmiştir.