14 Sayısı

On Dört Mâsum-u Pak, mısrası İnvitatio ‘nun alıntıladıgı bir deyişte
geçmekte , bu bana bu ondörtlerin niye bu kadar çok fazla edebi
metinlerde geçtigini düşündürdü. Ondört sayısı ile ilgili bazı çarpıcı
gerçekler ortaya çıktı. Şimdi on dört ile ilgili dünya literatürünü bir
tarayalım.

Mısırlıların İsis ve Osiris efsanesinde Tanrı Set Osiris’ in vücudunu 14 parçaya böler ve hepsini ayrı bir yere saklar.

Gene Mısır inancına göre yaşamın temeli olan Ka’ ların hizmetçileri,
yaratıcı gücün birincil etkeni ve işaretleri olan 14 niteliktir. Bunlar
güç, ışınım, gönenç, zafer, erinç, bolluk, ululuk, anıklık, yaratıcı
eylem, zeka, süs, istikrar, uyum ve tat tır.

Mısır firavunu Zoser’ in İ.Ö. 2630 da yapılan Merdivenli Piramit ‘ inin
içinde bulunan parçalar arasında yer alan tahtın tek parçalı tabanının
çevresi 14 arslan başı ile bezenmiştir.

Sümer Nuh’ u Utnapiştim Tufan’dan sonra bütün canlıları gemiden serbest
bırakır ve dagın tepesine 14 tane sunak kabı yapar. Bu kaplara
kamışlar, sedir keresteleri ve mersin yıgar ve tanrılar için içki
saçar. Tatlı özsuyun kokusunu alan tanrılar sinek gibi çevresine
üşüşürler.

Her yıl Martın 14 ünde hayvan derilerine bürünmüş bir adam Roma
sokaklarından alay halinde geçirilir, uzun beyaz çubuklarla dövülür ve
kentin dışına sürülürdü.

İngiltere – İskandinavya destanı olan Beowulf ta, Beowolf, Hrothgar’a ,
mızraklı Danların savaş kralına yardım etmek için balina- yolunda
denize açılmay karar verir ve kendisine eşlik etmeleri için 14 cesur
savaşçı seçer.

Kral Arthur’un bilmeden yattıgı kız kardeşinden olan çocugu Mordred 14
yaşına kadar bir köylü tarafından tanınmaksızın büyütülür, sonra
babasının yanına gider.

Hint destanı Ramayana’da kahraman Rama 14 yıl bopyunca bir ormanda
inzivaya çekilir. Gene Ramayananın düşmanları kız kardeşlerinin kanlı
yüzünü gördüklerinde intikam için Ramanın üzerine 14 Rakşaşalık bir
grup gönderirler. Ramanın hepsini öldürmesi üzerine her biri Rama’ nın
cesareti kadar zalim olan 14.000 kişilik bir güç toplarlar.

Eski Vedic dönemde kalma bir Hint büyüsü şöyle der : Dört gece oruç
tuttuktan sonra, ayın koguşumunun 14. cü gecesi, insan kemiginden
alınmış bogayı almalı ve aşşagıdaki duayı okumalıdır …

Jainlerin evren kavramında evren dişi, dev gibi bir insandır ve gögüs
boşlugunda ve omuzlarında boyun ve başta 14 gök katı vardır.

Zaire Mvindo destanında , Mwindo Efendi Yagmur’ un 14 fırtınasının
verdigi acılara katlanır. Efendi Yıldız Mvindo’ nun kulaklarını 14 kez
çeker.


Tüm insan toplumlarında aynı kültürel evreler görülebiliyor. Avcılık ve
toplayıcılık aşamasının ortak kültürü ve dinsel biçimleri canlıcılık ve
totemizm olarak şekilleniyor. Ancak bir kere tarıma başlandıktan sonra
toprak ile ugraşmaya başlanınca bir sarmalın, dogum ölüm sarmalının
ortaya çıktıgı görülüyor. Bu süreç de genellikle gök cisimlerinin de
gözlenmesi ile birlikte gittigini fark edebiliyoruz.

Ana Tanrıça kültü ile birlikte içice geçmiş ilk tapım biçimleri ay
tapımıdır. Ayın gözlemlenmesi 14. gün ayın en parlak, en ihtişamlı, en
güçlü evresine ulaştıgını ve sonsuz bir kudreti temsil ettigini
göstermiştir. Ay aynı tarım ürünleri gibi dogar, büyür ve ölür. Bu
yüzden de ana tanrıçanın simgesidir. Yaşam aydan gelmektedir, ayın
ışınımları hayat vermektedir. Bu yüzden de ayın ondördü gücün simgesi
olarak, mükemmelligin simgesi olarak tüm eski çag mitolojilerinde yer
alır.

Süreç içerisinde de ilk işlevi unutulmuşsa da gene de deyişlerde,
türkülerde, söylencelerde yer almasını sürdürmüştür. Ondört sayısının
yer aldıgı tüm metinlerde eski ay tapımının gölgelerini aramanın hiç de
yanlış olmadıgını düşünüyorum. Örnegin yukarıda Mısır Firavunu Zoser in
tahtında yer alan 14 arslan başının aslında 14 boga başı olması
gerekiyordu, belki de daha eskide böyleydi. Çünkü boga ay tapımının
simgesi, aslan ise güneş tapımının simgesiydi. Güneş tapımına
geçilmekle beraber güneşin simgesi olan arslanın hala eski biçim olan
ayın ondördüncü gününün ihtişamı ile birlikte yeni dinsel biçimde de
yerini korudugunu görüyoruz.

Son dönem ilmi tefsir geleneğinin en önde gelen temsilcilerinden
Cevherî, huruf-u mukattaalara oldukça farklı bir açıdan bakmış ve
Kur'ân'da, kullanılan harflerin sayısında aramıştır. Cevherî, sûre
başlarındaki harflerin Arap alfabesindeki harflerden 14’ünden
oluştuğunu, bunun da alfabenin yarısı ettiğini söyleyerek, gerek 14 ve
gerekse 28 sayılarıyla ilgili evrenden karşılaştırmalar yapar:

1. Her bir eldeki mafsal sayısı 14’tür.

2. İnsanın sırt omurgasının altında 14, üstünde 14 kemik vardır.

3. İnek, deve, eşek, yırtıcı hayvanlar, diğer doğum yapan ve emziren
hayvanların ön taraflarında 14, arka taraflarında 14 kemik vardır.

4. Kuşların uçarken kullandıkları kanat tüylerinin sayısı 14+14’tür.

5. Kuyrukları uzun olan inek ve yırtıcı hayvanların kuyruklarındakikemik sayısı 14’tür.

6. Bazı sürüngen ve balık gibi uzun boylu hayvanların omurga
kemiklerindeki sayı 28’dir.

7. Arapça’daki harf sayısı 28’dir. Bunlardan 14’ü idğam yapılır, 14’üne yapılmaz.

8. Arapça’daki noktalı harflerin sayısı 14, noktasızlarınki de 14’tür.

9. Ay’ın 14 Güney 14 Kuzey olmak üzere 28 evresi vardır.